Licencje Creative Commons

Licencje otwartego dostępu są kluczowym elementem modeli publikacji OA, ponieważ określają, jak można korzystać z udostępnionych materiałów. Licencje Creative Commons (CC) są zaprojektowane, aby umożliwić twórcom elastyczne udostępnianie swoich dzieł. Oto podstawowe warunki, które mogą występować w tych licencjach:

Uznanie autorstwa (BY)  - Musisz uznać autora dzieła w sposób określony przez niego (np. podając nazwisko, tytuł dzieła).

Użycie niekomercyjne (NC) - Możesz korzystać z dzieła tylko w celach niekomercyjnych. Nie możesz wykorzystywać go do działalności zarobkowej.

Na tych samych warunkach (SA) - Jeśli tworzysz utwór zależny na podstawie dzieła, musisz udostępnić go na tych samych warunkach licencyjnych. Oznacza to, że nowy utwór musi być objęty tą samą licencją.

Bez utworów zależnych (ND) - Nie możesz tworzyć utworów zależnych na podstawie tego dzieła. Musisz je używać w oryginalnej formie bez modyfikacji.

Oto kilka głównych typów licencji:

Creative Commons (CC):
Najpopularniejsze licencje otwarte, które umożliwiają autorom określenie, jak ich prace mogą być wykorzystywane. Istnieje kilka wariantów, takich licencji:

• CC0 – przekazanie do Domeny Publicznej: Brak praw autorskich. To oznaczenie wyjaśnia, że autor lub autorka przekazała swój utwór do domeny publicznej.
• CC BY – uznanie autorstwa: Umożliwia dowolne wykorzystanie, o ile autor jest wskazany.
• CC BY-SA – uznanie autorstwa - na tych samych warunkach : Umożliwia wykorzystanie i modyfikację, ale zmodyfikowane prace muszą być udostępnione na tej samej licencji.
• CC BY-NC – uznanie autorstwa - użycie niekomercyjne: Umożliwia wykorzystanie tylko w celach niekomercyjnych, z wymogiem podania autorstwa.
• CC BY-ND – uznanie autorstwa - bez utworów zależnych: Umożliwia kopiowanie i dystrybucję, ale nie można wprowadzać zmian.
• CC BY-NC-SA – uznanie autorstwa - użycie niekomercyjne - na tych samych warunkach: Umożliwia wykorzystanie tylko w celach niekomercyjnych, z wymogiem podania autorstwa, a zmodyfikowane prace muszą być udostępnione na tej samej licencji.
• CC BY-NC-ND – uznanie autorstwa - użycie niekomercyjne - bez utworów zależnych: Umożliwia wykorzystanie tylko w celach niekomercyjnych, z wymogiem podania autorstwa, nie można tworzyć utworów zależnych na podstawie tego dzieła, co oznacza, że nie można go modyfikować ani adaptować.

Open Data Commons (ODC):
• Licencje skierowane na dane otwarte, które umożliwiają ich swobodne wykorzystanie i udostępnianie. Przykłady to ODC Public Domain Dedication (PDDL) oraz ODC Attribution (ODC-By), które określają zasady korzystania z danych.

Licencje te umożliwiają twórcom zachowanie kontroli nad swoimi pracami, jednocześnie promując otwartość i dostępność wiedzy. Wybór odpowiedniej licencji zależy od celu publikacji oraz zamierzonych sposobów wykorzystania materiałów.
Zgodnie z ideą publikacji OA i zasadą maksymalizacji korzyści, zaleca się udzielanie dwóch licencji przy publikacji treści w otwartym dostępie: CC BY  i CC BY-SA.